بهره‌وری پایین، واگن‌های ریلی را به «انبارهای متحرک» تبدیل کرده است

به گزارش مجله ساختمان به نقل از خبرگزاری مهر، محمدجواد شاهجویی، کارشناس صنعت ریلی، در گفتگویی ضمن اشاره به معایب قیمت‌گذاری دستوری بلیت قطار، وضعیت این صنعت را مورد نقد و بررسی قرار داد. وی با اشاره به بهبود نسبی وضعیت قیمت‌گذاری در سال‌های اخیر، اذعان داشت که قیمت بلیت‌ها تا حدی واقعی‌تر شده است، اما هنوز فاصله معناداری تا وضعیت مطلوب وجود دارد. شاهجویی دوره مدیریت قبلی راه‌آهن را مانع اصلی واقعی‌سازی قیمت بلیت‌ها دانست و تصریح کرد که در آن دوره، قیمت بلیت‌ها برای چندین سال ثابت مانده بود، که این امر موجب ضررهای هنگفت و تضعیف شدید اقتصاد شرکت‌های خصوصی فعال در این حوزه شده بود.

وی با تأکید بر غیر اقتصادی بودن حمل مسافر با شیوه فعلی در کشور، اظهار داشت که ادامه فعالیت این صنعت بدون یارانه‌ها و سوبسیدهای دولتی غیرممکن است. شاهجویی پیشنهاد داد که در صورت ادامه پرداخت یارانه، این امر به صورت مستقیم و هدفمند به شرکت‌های فعال پرداخت شود و در عین حال، تا جایی که کشش قیمتی بازار اجازه می‌دهد، شرکت‌ها باید بتوانند بلیت قطار را با قیمت منطقی به فروش برسانند. وی با بیان این نکته که در حال حاضر، به دلیل دستوری بودن نرخ بلیت، راه‌آهن به‌جای دریافت هزینه از شرکت‌ها در برخی حوزه‌ها مانند لوکوموتیو و نیروی کشش، تنها بخشی از هزینه‌ها را جبران می‌کند، هشدار داد که ادامه این روند با محدودیت منابع دولتی در آینده غیرممکن خواهد بود.

شاهجویی همچنین به وضعیت بحرانی ناوگان لوکوموتیو اشاره کرد و گفت که از حدود ۱۵۰ لوکوموتیو زیمنس وارد شده از سال ۹۴ به بعد، تقریباً نیمی از آنها از مدار بهره‌برداری خارج شده‌اند و این روند در صورت ادامه وضعیت فعلی، وخیم‌تر خواهد شد. وی بر اهمیت نگهداری اصولی لوکوموتیوها تأکید کرد و افزود که افزایش هزینه‌های ناشی از عدم نگهداری صحیح، دولت را در تأمین سوبسیدهای لازم با مشکل مواجه خواهد کرد. بنابراین، به گفته وی، ضروری است که به سمت تصمیم‌گیری منطقی در اقتصاد ریلی و اصلاح مدل پرداخت یارانه حرکت کنیم تا از ضرر راه‌آهن و شرکت‌های مسافری جلوگیری شود و در عین حال، مصرف‌کنندگان نیز با فشار جدی مواجه نشوند.

شاهجویی در ادامه، لزوم اصلاح مدل حمل مسافر ریلی را مورد تأکید قرار داد و پیشنهاد داد که الگوی استفاده از ریل در بخش مسافری از مدل کوپه‌ای و مسیرهای طولانی به سمت حمل‌ونقل حومه‌ای تغییر کند و مسیرهای طولانی به حمل‌ونقل هوایی سپرده شوند. وی با اشاره به هزینه بالای راه‌اندازی قطارهای مسیرهای بلند، پیشنهاد کرد که دولت به جای سرمایه‌گذاری در این بخش، منابع خود را به توسعه حمل‌ونقل هوایی اختصاص دهد و با کاهش قیمت بلیت هواپیما یا پرداخت یارانه در این بخش، ضمن ارتقای کیفیت خدمات، سرمایه‌گذاری‌ها به توسعه حمل‌ونقل عمومی حومه‌ای و ریلی معطوف شود.

این کارشناس صنعت ریلی، در خصوص وضعیت ناوگان ریلی کشور، اظهار داشت که در حال حاضر در بخش باری و مسافری کمبود واگن به شکل جدی احساس نمی‌شود، اما بهره‌وری واگن‌های باری به طور متوسط نصف کشورهای همسایه است. وی افزود که حدود ۳۰ هزار واگن باری در کشور فعال است که سالانه تنها حدود یک میلیون تن‌کیلومتر بار جابه‌جا می‌کنند، در حالی که این شاخص باید حداقل دو میلیون تن‌کیلومتر در سال باشد. شاهجویی معتقد است که از ظرفیت موجود به درستی استفاده نمی‌شود و با همین تعداد واگن فعلی می‌توان بهره‌وری را به میزان قابل توجهی افزایش داد، بنابراین در حال حاضر توسعه کمی در این بخش ضرورت ندارد. وی همچنین در خصوص ناوگان مسافری اظهار داشت که با توجه به واگن‌های موجود و مدل فعلی جابه‌جایی، توسعه گسترده در مقطع کنونی توجیه چندانی ندارد و چالش اصلی امروز راه‌آهن، کمبود لوکوموتیو است.

شاهجویی با اشاره به اینکه مهم‌ترین و گران‌ترین دارایی شبکه ریلی خطوط آن است، بی‌اثر بودن سرمایه‌گذاری بدون توجه به کمبود لوکوموتیو را مورد توجه قرار داد. به نظر وی، در صورت ورود سرمایه‌گذاری به شبکه ریلی، اولویت اصلی باید تأمین و توسعه لوکوموتیو باشد. او در پایان خاطرنشان کرد که تا زمانی که پروژه قطارهای کامل و بهره‌برداری عملیاتی از آنها به صورت جدی پیش نرود، نمی‌توان انتظار داشت بخش غیردولتی برای سرمایه‌گذاری در حوزه لوکوموتیو ورود کند. این تحلیل جامع، چالش‌های پیش روی صنعت ریلی ایران را به‌وضوح نشان می‌دهد و لزوم اصلاحات اساسی در سیاست‌گذاری و مدیریت این بخش را تأکید می‌کند.

منبع: خبرگزاری مهر